گرگ بالان دیده یا باران دیده

گرگ باران دیده ، یا گرگ بالان دیده

مشهور است که گرگ ها در ایام زمستان و روز بارانی برای شکار بیرون می آیند و بر سر راه ها و ابادی ها کمین میکنند و اگر چیزی بچنگ شان نیفتد ناچار یکی از هم جنس های خود را بدرند و بخورند.

 نظامی گفته:

ز باران کجا ترسد آن گرگ پیر
که گُرگینه پوشد بجای حریر

و دیگری گفته است:
دوش میرفتم بکوی یار بارانم گرفت
در میان عاشقان من گرگ باران دیده ام

وجه تسمیه را اینطور ذکر کنند که گرگ تا وقتی باران ندیده است از آن بسیار  می ترسد و حتی الامکان احتیاط میکند،  تا اینکه بر سبیل اتفاق مجبور به خوردن باران شود بعد از آن دیگر نمی ترسد، از این جهت مثل مذکوربرای  کسی استعمال می شود که مجرب و زیرک شده باشد .

    اما گروهی این ضرب المثل را گرگ بالان دیده،  یا گرگ تله دیده میدانند که عوام بغلط باران دیده گویند و ظاهراً بعضی بواسطه ٔ تغییر لهجه بالان را باران خوانده اند.

بالان به معنای  تله ٔ جانوران (برهان قاطع) (فرهنگ رشیدی ) (فرهنگ لغات شاهنامه ) . تله ای که بدان جانوران گیرند.(ناظم الاطباء).

صاحب انجمن آرا گوید: از اینجاست کسی که مجرب در امور باشد و به مصائب گرفتار شود او راگرگ بالان دیده گویند و این مشهور است و بقول رشیدی باران غلط است ، ولی از بیت نظامی باران فهمیده میشود

فردوسی میفرماید:
چو خوان اندر آمد به بالان شاه
بدو کرد زروان حاجب نگاه

به قالینیوس اندرون خان من
یکی تود بد پیش بالان من

 و در جائی دیگر میفرماید:
یکی را سد یأجوج است باره
یکی را روضه ٔ خلد است بالان